Aynada neden sağ-sol yer değiştiriyor da yukarı-aşağı yer değiştirmiyor?

Question

Çok pis bir soru. Genişçe bir matematikçi topluluğuyla konuşup konuşup uzlaşamadığımızı hatırlıyorum.

Answer 1

sıkıntı sorunun kendisinde. ayna görüntüsünde simetri sağ-sol olmadığı için aşağı-yukarı olmaması da çok mantıklı. aynaya bakan bir insan için ön-arka simetrisi diye isim verebiliriz belki. (x,y,z) noktasını (x,y,-z)'e eşlediğini düşünün.

ayna simetrisinin ismi akademik türkçe'de ne bilmiyorum, ingilizcesi 'Chiral symmetry'.

fizikte de oldukça çok kullanılıyor. mesela bu simteriye göre left ve right handed parçacıklar tanımlanıyor. ve standart modele göre bilinen bütün parçacıklar, neutrinoların sadece left-handed olanıyla etkileşebiliyor. right-handed olanları ise standart modele göre hiç yok gibi. dark matter belki ki de right-handed neutrinolardır: ayakları biraz daha yere basan laflar için http://en.wikipedia.org/wiki/Neutrino#Chirality

Answer 2

çünkü gözler sağda ve solda. eğer yukarı aşağı olan bir yüzümüz olsaydı (ki kafayı 90 derece yana cevirince bunu sağlarız) aşağı yukarı değişir.

Answer 3

Aynalarda sağ ve sol da yer değiştirmez. Mesela dik durmazsanız aynanın karşısında, yan durursanız sağ yukarıda ve sol aşağıda kalabilir, kafayı sola yatırdığınız düşünelim.

Answer 4

Sag ve sol kavramlarina $\mathbb{R}^3$'te bir 'orientation'(yonelim) secerek karar veriyoruz: Bas-ayak dogrultusunda, ve on-arka dogrultusunda vucudumuzun asimetrik olmasindan dolayi belli bir yon secebiliyoruz. Bundan dolayi sag ve sol kavramlari tamamen yonelime bagli oluyor. Ayna goruntumuzun yonelimi farkli oldugu icin (yansima altinda yonelim degisiyor) goruntumuzdeki sag ve sol isimlendirmeleri de farkli oluyor.

Answer 5

x-düzleminin y-düzlemine kıyasla daha gerçek olması ile ilgili olabilir. y düzlemi sanaldır. dolayısıyla bu boyutta bozulmalar daha çok olabilir. x düzlemi asıl düzlemdir. her koşulda aynıdır. ancak eklenen her boyutun sanallığı artıyor bence. dolayısıyla duruma göre değişiklikler daha fazla oluyor. tam anlatamadım ama.

Answer 6

Çok basit. İşlevi gereği yukarı-aşağı yer değiştirmiyor. Aynada amaç, görüntüyü mümkün olduğunca gerçek bir şekilde yansıtmak. Mevcut aynalar sadece bir sağ-sol değişimiyle bu işi oldukça maliyetsiz ve pratik bir şekilde yapabiliyorlar. İlla yukarı-aşağı yer değiştiren bir aynayı amaçlarsanız bunun için de çukur aynalar mevcut. Bu cevabı sanırım Feynmann'ın bir kitabında görmüştüm.

Comments

Baktığımız sudaki yansımamızda neden sağ ile sol yer değiştiriyor da aşağıyla yukarı yer değiştirmiyor?