Merhaba arkadaşlar,
$3$ Temmuz $2021$ tarihinde Ulusal Bilim Olimpiyatları'nın $1.$ aşama sınavları yapıldı. Kitapçık kapaklarındaki bilgilendirmelere göre, bu yıl tüm branşlara ait $1.$ aşama sınavlarının TÜBİTAK ve Atatürk Üniversitesi işbirliği ile hazırlanmış olduğunu anlıyoruz. Atatürk Üniversitesi'nin ilk kez Ulusal Bilim Olimpiyatları'nın sorularını hazırlama görevini üstlenmesi bakımından önemli gördüm. Bu sebeple $2021$ sınavı için bir değerlendirme yazmaya karar verdim. Çünkü ilk kez yapılan bir işte eksikler, aksaklıklar oluşabilir. Önemli bir sorun var mı, beraber görmüş oluruz. Matematik sınavı ile ilgili bu değerlendirmemi ortaokul kademesi $A$ kitapçığı üzerinden yapacağım. Sorulara buradan ulaşabilirsiniz.
SINAV ŞABLONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ
İlk baktığım nokta $\LaTeX$ dir. Ulusal matematik sınavlarının $\LaTeX$ ile yazılması geleneği bu sınavda da sürdürülmüş. Kitapçığa baktığınızda profesyonel bir görünüm veriyor. (Daha üstün bir yazım programı üretilene kadar $\LaTeX$'ten şaşmamak gerekir diye düşünüyorum.) Sembol ve gösterimlerde önceki yıllarda kullanılan ve öğrenciler tarafından alışılan notasyonların kullanımına devam edilmiş. Örneğin, ortaokul kademesinde açı ölçüsü ifade eden $s(\widehat{ABC})=20^\circ$ gibi yazılışlarda standart korunmuştur. Seçeneklerin arası eşit boşluklara sahip görünüyor. Paragraflar iki tarafa yaslanmış olarak yazıldığı için göze iyi görünüyor. $32$ soru var, $8$'er tane geometri, sayılar teorisi, analiz-cebir, sonlu matematik sorusu sorulması gerekir ve buna da uyulmuştur. Alt branşlara ait soruların periyodik olarak tekrar etmesi geleneği vardır. Örneğin $\mod 4$'te $1$ kalanını veren numaralı sorular 'Geometri' dir, buna da dikkat edilmiştir. Her soru sayfasında $4$ soru bulunur; 1-geometri, 2-sayılar teorisi, 3-analiz-cebir, 4-sonlu matematik gibi. Başlangıçta buna dikkat edilmiş olsa da sonraki sayfalarda $5$'er soru koyulmuştur. Bu da sayfayı kalabalık ve sıkışık gösteriyor. Bir sayfaya $4$'er soru yazıldığında ise daha rahat bir görünüm verir. Soruları çözen öğrenciler açısından da biraz daha fazla boş alan kalması faydalıdır. Belki mevcut fizik sınavlarında olduğu gibi, önümüzdeki yıllarda bir sayfaya $2$ soru yazılması gibi bir yazım seçeneği de düşünülebilir. Bu, şablonla ilgili görebildiğim tek küçük kusurdur. Sayfaların arkasının boş olmasından dolayı, önemli bir sorun oluşturmaz. Sınav kağıdı şablonu, genel olarak başarılıdır.
SINAV SORULARININ DEĞERLENDİRİLMESİ
Geometri'de çizilebilirlik (Pr 1), kirişler dörtgeni (Pr 5), açı-uzunluk-alan hesaplamaları (Pr 9), çemberde kuvvet (Pr 13), kare, yamuk, ... gibi farklı konu başlıklarına ait sorular yöneltilerek kapsamlı bir bilgi/beceri yoklaması sağlanmıştır. Çok sert geometri sorusu yoktur ve bu da aslında iyi bir şeydir. Çünkü geometri becerisi daha geç gelişmektedir. Geometri soruları ölçücü ve niteliklidir.
Sayılar Teorisi'nde obeb-okek (Pr2), Euclid algoritması (Pr 6), modüler aritmetik özellikleri (Pr 10), modüler aritmetikde periyodik ifadeler (Pr 14), Çin Kalan teoremi/denklik sistemleri (Pr 18), bölünebilme kuralları, ... gibi farklı konu başlıklarına ait sorular yöneltilerek kapsamlı bir bilgi/beceri yoklaması sağlanmıştır. Pr 14'deki periyodik ifadelerin elde edilmesi ve Pr 30'da diskriminant fikri biraz daha zorlayıcı/seçici sorular olarak görülebilir. Adayların az bir kısmı için yapılabilir düzeyde birkaç soru bulunması normaldir. Sayılar Teorisi soruları ölçücü ve niteliklidir.
Analiz-Cebir'de parabolik ifadelerin min/maks değerleri (Pr 3), ikinci dereceden denklemler/ortak kök (Pr 7), çok bilinmeyenli denklemler (Pr 11, 23), problemler/denklem kurma (Pr 15, 19, 27), eşitsizlikler (Pr 31) gibi farklı konu başlıklarına ait sorular yöneltilerek kapsamlı bir bilgi/beceri yoklaması sağlanmıştır. Pr 23 ve 31 gibi sorular biraz daha seçici/eleyici olmuş olabilir. Analiz-Cebir soruları ölçücü ve niteliklidir.
Sonlu Matematik'te sayma-permütasyon-kombinasyon (Pr 4, 24), maks-min değer soruları (Pr 8, 20), güvercin yuvası prensibi (Pr 12), invaryant/değişmez (Pr 16, 28), oyunlar/strateji (Pr 32) gibi farklı konu başlıklarına ait sorular yöneltilerek kapsamlı bir bilgi/beceri yoklaması sağlanmıştır. Pr 16, 20, 28 ve 32 gibi sorular biraz daha seçici/eleyici olmuş olabilir. Sonlu matematik soruları da gayet ölçücü ve niteliklidir.
SONUÇ
Olimpiyat sınavlarının zorluk düzeyinden dolayı, her ne kadar katılımcı sayısı az olsa da bu sınavların, sonraki yılların öğrencilerine/öğretmenlerine miras kaldığı unutulmamalıdır. Bu bakımdan bu tür sınavların hazırlanması büyük bir sorumluluğu da beraberinde getiriyor. Matematik sorularının yazımından sorumlu grup bu sorumluluğun hakkını vererek başarılı bir iş çıkarmıştır. Soru analizlerini yaptığımızda, sorular üzerinde düşünülmüş ve emek harcanmış olduğunu görüyoruz. Tebrikler!